“Θα μου φτιάξεις το σκίτσο μου;”, τον ρώτησα.

Το πιθανότερο ήταν να μη μου απαντούσε ποτέ, μιας και δε γνωριζόμασταν. Ο Δημήτρης με εξέπληξε θετικά  με την αμεσότητα, το χιούμορ και την ευγένειά του. Μπήκα στον πειρασμό να ερευνήσω για αυτόν και ένιωσα περήφανη που η Ελλάδα διαθέτει τόσο ταλαντούχους επαγγελματίες, ακόμα κι αν δεν έχουν την αναγνωρισιμότητα που τους αξίζει. Ο Δημήτρης είναι τόσο φιλικός που θαρρείς πως γνωρίζεσαι χρόνια μαζί του. Γεννήθηκε στην Κέρκυρα και έναν χρόνο μετά, οι γονείς του μετακόμισαν στον Πειραιά. Όλες οι παιδικές του μνήμες είναι συνδεδεμένες με αυτό τον τόπο.

Σαν παιδί του άρεσε να παίζει στις αλάνες, αλλά περνούσε επίσης πολύ καλά όταν έβλεπε μια εικόνα (κυρίως στα βιβλία του σχολείου) και προσπαθούσε να την αποδώσει όσο καλύτερα μπορούσε σε χαρτί με ένα μολύβι. Αυτό ξεκίνησε από πολύ νωρίς, όταν ήταν στην Τετάρτη τάξη του δημοτικού.

Αργότερα, θυμάται τον εαυτό του, να περιμένει να γυρίσει ο πατέρας του από τη δουλειά για να αρπάξει την εφημερίδα και να δει τα σκίτσα και τις γελοιογραφίες. Ήξερε από τότε τί θα ήθελε να γίνει όταν μεγαλώσει και σε κάθε αντίστοιχη ερώτηση που του έκαναν η απάντηση ήταν μια και πολύ συγκεκριμένη: «σκιτσογράφος σε εφημερίδα».

Ήταν μια προδιαγεγραμμένη πορεία που πήρε σάρκα και οστά μέσα από τη μεγάλη του θέληση και αγάπη για το σκίτσο.

Εν τέλει, μου υποσχέθηκε πως μου ετοιμάζει το σκίτσο μου.

Κι εγώ θέλησα να μάθω πολλά περισσότερα για τον τρόπο που βλέπει τα πράγματα και τα όνειρά του.

Πρώτο βραβείο, ενός Έλληνα, το δικό σου, στην κατηγορία gag cartoon στο διαγωνισμό δημοσιευμένων σκίτσων World Press Cartoon  στην Πορτογαλία. Πίστευες πως θα κερδίσεις;  Πόσο δύσκολο είναι για ένα σκιτσογράφο η κορυφή σε έναν παγκόσμιο διαγωνισμό ως αναγνώριση της δουλειάς του;

Ο διαγωνισμός του WORLD PRESS CARTOON δεν είναι ένας απλός διαγωνισμός σκίτσων. Πρόκειται για το σημαντικότερο όλων, που κάποιοι μάλιστα τον χαρακτηρίζουν και «Όσκαρ των σκίτσων». Οι σπουδαιότεροι σκιτσογράφοι του πλανήτη παίρνουν μέρος και ο ανταγωνισμός είναι τεράστιος. Τις τελευταίες χρονιές τα σκίτσα μου είχαν καταφέρει να ξεχωρίσουν, αλλά χωρίς κάποιο βραβείο. Φέτος, όμως ήταν η χρονιά μου και νιώθω πολύ περήφανος που η δουλειά μου αναγνωρίστηκε από σημαντικούς συναδέλφους/σκιτσογράφους παγκοσμίως και που  κατάφερα να πάρω το πρώτο βραβείο στην κατηγορία “gag cartoon” . Είναι πραγματικά μια τεράστια επιτυχία!!!

Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που κάνεις μόλις ξυπνάς;

Αφού κάνω πρώτα τα κλασικά (πλύσιμο, ντύσιμο, κλπ.), ετοιμάζω ένα ζεστό σκέτο  καφέ, ανοίγω ραδιόφωνο για να μάθω νέα και ειδήσεις. Ταυτόχρονα  ανοίγω και τον υπολογιστή. Κάνω μια «βόλτα» στα social media, απαντώ σε αιτήματα, σχόλια, παρατηρήσεις και στη συνέχεια αφού έχω πάρει την πρώτη ενημέρωση για την επικαιρότητα, σημειώνω σε ένα χαρτί τις σημαντικότερες ειδήσεις της ημέρας.

Έχω ακούσει πως πέρα από αυτό το μοναδικό ταλέντο που έχεις, σπούδασες Οικονομικά και ασχολήθηκες με Βυζαντινή εικονογράφηση. Πως συνδυάζονται αυτά τα 3 και που βλέπεις τον εαυτό σου σε 10 χρόνια από σήμερα; Έχει ημερομηνία λήξης το σκίτσο;  Πόσο μέλλον έχει ακόμα η εφημερίδα σε έντυπη μορφή;

Πράγματι σπούδασα Διοίκηση Επιχειρήσεων και Βυζαντινή εικονογράφηση. Και τα δύο αυτά μου  χάρισαν κάποιες γνώσεις, που μου φάνηκαν απαραίτητες στην ενασχόληση μου με το σκίτσο. Η γνώση των Οικονομικών, για παράδειγμα, βοήθησε πολύ στην κατανόηση των καταστάσεων που ζήσαμε στη δεκάχρονη οικονομική κρίση και κατά συνέπεια τα σκίτσα που δημιούργησα  είχαν μία σωστή, από οικονομικής άποψης, προσέγγιση. Από την άλλη μεριά, από τη Βυζαντινή εικονογράφηση έχω κρατήσει τους μοναδικούς χρωματικούς συνδυασμούς και την λιτή, αλλά ουσιαστική γραμμή του σχεδίου.

Στα επόμενα δέκα χρόνια θα ήθελα να έχει αναπτυχθεί και να αποδίδει καρπούς ένα project που επιχειρώ να στήσω τώρα. Πρόκειται για την εφαρμογή των σχεδίων-σκίτσων μου σε διάφορα προϊόντα. Έχω βρει την ιδέα, αλλά είναι πολύ νωρίς ακόμα για να πω περισσότερα. Επιπλέον, στα επόμενα δέκα χρόνια θα ήθελα να με βρουν να ασχολούμαι ακόμα περισσότερο με την ζωγραφική. Είναι κάτι που επίσης λατρεύω και θέλω να του  δώσω την έκταση που του αξίζει.

Η γελοιογραφία είναι δημοσιογραφία με γραμμές, λεζάντες και χρώμα. Μπορεί να έχει ημερομηνία λήξης η δημοσιογραφία;  ΟΧΙ, είναι η απάντηση. Άρα και το σκίτσο θα παραμείνει απαραίτητο στοιχείο την καθημερινότητας και της επικαιρότητας. Η αμεσότητα, η ειλικρίνεια και το χιούμορ που το χαρακτηρίζουν, το καθιστούν μάλιστα στην πιο φιλική και αγαπητή προς τους αναγνώστες μορφή της δημοσιογραφίας. Θα περίμενα, λοιπόν, να βλέπω περισσότερες πρωτότυπες γελοιογραφίες (και όχι αναπαραγωγές) στα ειδησιογραφία sites.

Οι εφημερίδες στην έντυπη μορφή τους έχουν υποφέρει πολύ από την οικονομική δυσπραγία των τελευταίων πολλών ετών. Όμως, πιστεύω πως θα συνεχίσουν να υπάρχουν σε αυτή τη μορφή. Χρειάζεται, βέβαια, να μπουν πιο δυναμικά στην νέα ψηφιακή εποχή, δημιουργώντας δημοσιογραφικά sites.

Ποια είναι η μεγαλύτερη θυσία που έχεις κάνει μέχρι σήμερα για τη δουλειά σου;

Η καθιέρωση στον υπέροχο κόσμο της γελοιογραφίας είναι πολύ δύσκολο να γίνει. Για να το καταφέρεις απαιτούνται μεγάλες, δύσκολες και επίπονες, συχνά, θυσίες.

Έτσι τα πρώτα χρόνια που αποφασίζεις πως θέλεις να ασχοληθείς με αυτό, θα χτυπήσεις πόρτες και επειδή είσαι παντελώς άγνωστος , θα σου κάνουν τη χάρη να δημοσιεύσουν τα σκίτσα σου χωρίς όμως την παραμικρή αμοιβή. Έχεις, βέβαια, την ηθική ικανοποίηση πως το δημιούργημα σου τυπώθηκε και μπορεί να το δει κόσμος. Αυτή είναι και η «βενζίνη» σου για να συνεχίσεις αυτό το δημιουργικό ταξίδι.

Επίσης, μέχρι να καταφέρεις να ζεις από τα σκίτσα σου, θα πρέπει ίσως να κάνεις και κάποια άλλη δουλειά. Το έκανα για αρκετά χρόνια στο ξεκίνημα μου και ήταν πάρα πολύ κουραστικό.

Μπορεί ένας σκιτσογράφος να ανελιχθεί επαγγελματικά εν έτει 2020 και να βγάζει αξιοπρεπή χρήματα ;  Αρκεί να είσαι in house κάπου ή αναγκαστικά πρέπει να δουλεύεις και ως freelancer; Τι σου αρέσει περισσότερο από τα δύο; Πες μου που μπορεί να δουλέψει ένας σκιτσογράφος για τον κόσμο που δε γνωρίζει.

Ένας σκιτσογράφος μπορεί να δουλέψει σε εφημερίδα, περιοδικά, στη διαφήμιση. Μπορεί να αναλάβει την εικονογράφηση παραμυθιών. Μπορεί ,επίσης, να εργαστεί σε εταιρείες παραγωγής ψηφιακών παιχνιδιών ή εφαρμογών. Ενώ, τέλος, μπορεί σε συνεργασία με εκδοτικούς οίκους, να εκδώσει  κάποιο λεύκωμα, graphic novel, κόμικς, κλπ. Υπάρχουν πολλές δυνατότητες και συνήθως ένας σκιτσογράφος δεν κάνει ποτέ μόνο ένα από τα παραπάνω. Όσον αφορά τις αμοιβές, αυτές θα πρέπει να ορίζονται βάσει του ταλέντου του δημιουργού και όχι βάσει του budget του κάθε πελάτη.

Σε μια εποχή που κυριαρχεί το digital, πόσο ανταγωνιστικός πρέπει να είσαι; Είσαι; Ονόμασέ μου ένα συνάδελφό σου σε διεθνή κλίμακα που θεωρείς πως κάνει εξαιρετική δουλειά και μπορεί να αποτελέσει πηγή έμπνευσης.

Πράγματι είμαστε στην digital εποχή. Σε μια ενιαία παγκόσμια αγορά όπου κάποιος μπορεί να δουλεύει ακόμα και από το σπίτι του και να απευθύνεται σε όλον τον κόσμο. Αυτή είναι και η δική μου λογική. Προσπαθώ πολλές φορές, το θέμα που επιλέγω να μην είναι αποκλειστικά Ελληνικού ενδιαφέροντος. Η πανδημία βοήθησε στο να δημιουργήσω σκίτσα για ένα θέμα που αφορά ολόκληρο τον πλανήτη. Κάποια από αυτά, με αναφορά στον αγώνα των γιατρών και του νοσηλευτικού προσωπικού, ξεχώρισαν! Αναδημοσιεύτηκαν από πολλά ξένα sites, ενώ τα “likes” και τα “share” ήταν χιλιάδες!

Ένας τεράστιος σκιτσογράφος που λάτρευα, «έφυγε» πρόσφατα, στις 30 Σεπτεμβρίου του 2020. Ο Quino ήταν ένας καταπληκτικός Αργεντίνος σκιτσογράφος, που χωρίς να χρησιμοποιεί  λεζάντες στα κόμικς και τα σκίτσα του, μιλούσε στο μυαλό και την καρδιά των αναγνωστών του σε όλο τον κόσμο. Έχω πάρα πολλά βιβλία με σκίτσα του και είναι ένας από τους δημιουργούς που με επηρέασε  καλλιτεχνικά.

Πες μου σειριακά πως ξεκινάς ένα σκίτσο. Η επικαιρότητα για έμπνευση φαντάζομαι παίζει πρωτεύοντα ρόλο, αλλά ποια βήματα ακολουθούνται στη συνέχεια; Τι προγράμματα χρησιμοποιείς, πόσο σχεδιάζεις στο χέρι, από τι φάσεις περνάει το σχέδιο & πότε λες πως αυτό ήταν, τώρα είναι έτοιμο;

Λοιπόν, η δημιουργία ενός σκίτσου είναι πολύ περίεργο πράγμα. Αρχικά πρέπει να γίνει καταγραφή των κυριότερων θεμάτων της επικαιρότητας. Επιλέγω, βέβαια, το θέμα που κάτι έχει να μου πει, που ένιωσα πως πρέπει να μιλήσω γι’ αυτό. Έτσι μπορεί η επικαιρότητα να προστάζει κάποιο θέμα, αλλά εγώ θα κάνω σκίτσο την είδηση που μου προκάλεσε το ενδιαφέρον.

Συνεχίζω να ακούω σοβαρές (ναι, υπάρχουν και μη σοβαρές) δημοσιογραφικές εκπομπές κυρίως στο ραδιόφωνο, δελτία ειδήσεων, διαβάζω ενδιαφέροντα άρθρα και τσεκάρω  για κάποιο νέο της τελευταίας στιγμής στα social media. Ταυτόχρονα μπορεί να κάνω ένα σωρό άσχετα πράγματα , όμως το μυαλό έχει στρατολογηθεί για να βγάλει σκίτσο. Βέβαια, τις περισσότερες φορές η ιδέα βγαίνει αυθόρμητα, πηγαία. Είναι σαν να έρχεται αυτή σε ‘σένα. Αυτή η στιγμή της έμπνευσης είναι μοναδική!

Στην συνέχεια και αφού έχω σημειώσει την ιδέα, τελειοποιώ τις λεζάντες (όταν υπάρχουν). Αυτές θα πρέπει να είναι άμεσες, να έχουν ρυθμό και να δίνουν με σαφήνεια το νόημα που θέλω να περάσω. Μετά γίνομαι για λίγο σκηνοθέτης και βάζω τους ήρωες του σκίτσου στο σωστό σκηνικό. Επιλέγω την οπτική γωνία που θα το σχεδιάσω και φτιάχνω ένα πρόχειρο σκαρίφημα.

Μετά η δουλειά συνεχίζεται στον υπολογιστή. Θα χρησιμοποιήσω κυρίως το Photoshop και κάποιες φορές το illustrator . Πρώτα κάνω το σχέδιο και στην συνέχεια προσθέτω χρώμα. Η όλη διαδικασία γίνεται με ηλεκτρονική γραφίδα/ταμπλέτα. Μετά σχεδιάζω τις φούσκες και κάνω το lettering, χρησιμοποιώντας τη γραμματοσειρά που έχω φτιάξει, προκειμένου τα γράμματα όλων των σκίτσων μου  να έχουν μια  χαρακτηριστική και ξεχωριστή μορφή. Τελευταία πινελιά βάζω υπογραφή και ημερομηνία.

Το σκίτσο είναι πλέον έτοιμο!!! Το κοιτάζω και προσπαθώ να δω αν υπάρχει κάτι που πρέπει να αλλάξει. Αν δεν υπάρχει, το σώζω σε μορφή jpg σε υψηλή ανάλυση 300dpi, το αρχειοθετώ στο pc και το στέλνω και στην εφημερίδα.

Έχει θυμώσει ποτέ κανείς πάρα πολύ με ένα σατιρικό σκίτσο σου ή έχει απορριφθεί κάποιο σκίτσο γιατί δεν άρεσε στον εκδότη; Πες μου το σκηνικό.

Δυστυχώς, είχα κι εγώ την ατυχία να μου λογοκρίνουν σκίτσα στο ξεκίνημα μου. Θυμάμαι χαρακτηριστικά τον τότε διευθυντή μου να μου λέει πως εδώ είμαστε μια εφημερίδα που στηρίζουμε την «τάδε» παράταξη, μην κάνεις σκίτσα εναντίον της. Η απάντηση μου απλή, αλλά όχι τόσο κατανοητή από τον ίδιο και τον μεγαλοεργολάβο ιδιοκτήτη του μέσου, «μα εγώ δεν είμαι σκιτσογράφος με κομματική ταμπέλα».  Λίγες μέρες μετά μου ανακοίνωσαν την απόλυση μου…

Ο σκιτσογράφος δεν είναι αυτός που θα προσπαθήσει να αμβλύνει  γωνίες. Είναι αυτός που με όπλο  το χιούμορ, την ειλικρίνεια  και την πρωτότυπη ιδέα θα δώσει μια άλλη οπτική στα πράγματα. Είναι αυτός που θα βγει μπροστά και θα τολμήσει να φωνάξει πως ο Βασιλιάς είναι γυμνός!

Κάποιοι  δεν αντέχουν αυτή την αλήθεια και τη δύναμη του σκίτσου και προσπαθούν να σε σταματήσουν ή να σε περιορίσουν. Θυμώνουν και αντιδρούν όχι τόσο έξυπνα. Κάποτε, λοιπόν, έλαβα μια αγωγή για 300.000 ευρώ για ένα σκίτσο που μπήκε στην πρώτη σελίδα . Σε μία άλλη περίπτωση, για ένα σκίτσο για την Μανωλάδα, η κοινοβουλευτική ομάδα των  καταδικασμένων σήμερα Χρυσαυγίτων με ανακοίνωση τους  ζητούσαν  την απόλυση μου από το μέσο που ακόμα εργάζομαι. Όμως όταν το σκίτσο πατάει γερά πάνω στην αλήθεια, καμία αντίδραση αυτού του είδους δεν μπορεί να σταθεί και να σε βλάψει.

Τέτοιες  αντιδράσεις είναι σπάνιες και μάλλον επιβεβαιώνουν πως κάνεις καλά τη δουλειά σου. Τις περισσότερες φορές γίνομαι αποδέκτης θετικών σχολίων που με  παροτρύνουν να συνεχίσω την κριτική με χιούμορ και έμπνευση.

Πες μου 3 επίθετα που σε χαρακτηρίζουν ως άνθρωπο και 3 ως επαγγελματία σκιτσογράφο.

Μου είναι τόσο δύσκολο να μιλάω για μένα. Γι’ αυτό και ζήτησα από ένα άτομο που εμπιστεύομαι πολύ να βρει τα τρία συν τρία επίθετα.

Ακέραιος, δίκαιος και Προσιτός (επέμενε να μπουν και το εργατικός, φιλόδοξος και μαχητικός) είναι τα τρία επίθετα που με χαρακτηρίζουν σαν άνθρωπο.

Πολιτικοποιημένος, καυστικός, κοινωνικά ευαίσθητος τα άλλα τρία που με χαρακτηρίζουν ως σκιτσογράφο.

Γιατί θεωρείς τα media δε δίνουν εξωστρέφεια σε τομείς επαγγελμάτων όπως ο δικός σου; Είναι λιγότερο ελκυστικός από άλλους ή κι εσείς οι ίδιοι είστε κλειστοί τύποι και δε σας αρέσει η δημοσιότητα & δημοσιοποίηση του χαρακτήρα της δουλειάς σας;

Αυτή την ερώτηση νομίζω πως πρέπει να την απευθύνεις στους διευθυντές αυτών των Μέσων. Επίσης, για να πάμε κάπου, θα πρέπει πρώτα να μας καλέσουν. Σε άλλες χώρες πάντως το σκίτσο έχει σημαντικό ρόλο και προβάλλεται πολύ από τα μεγάλα Μέσα ενημέρωσης και κυρίως την τηλεόραση.

Θα πω , επίσης, πως είδα αφιερώματα σε μεγάλα ξένα  δίκτυα  για τα βραβεία του  WPC2020, ενώ στην Ελλάδα παρουσιάστηκε σε μικρή έκταση σε κάποιες  εφημερίδες. Αν δεν μπορούν τα μέσα να αντιληφθούν τη σπουδαιότητα μιας είδησης, αυτό είναι τεράστιο δομικό πρόβλημα και αναδεικνύει και ένα ποιοτικό ζήτημα στην ενημέρωση.

Ρωτώ κι εγώ με τη σειρά μου’ δεν μας προβάλλουν όταν φέρνουμε πρώτα βραβεία σε παγκόσμιους διαγωνισμού και  θα μας προβάλλουν κάποια άλλη στιγμή;

Που πατάς γκάζι και που φρένο;

Γκάζι πατάω στη δημιουργικότητα, σε νέες ιδέες, νέα project, σε ό,τι δίνει ελπίδα και προοπτική.

Φρένο πατάω στο θυμό που νιώθω όταν προσπαθώ να προσεγγίσω κάποια θέματα. Αν δεν τον περιορίσω αισθητά, θα χάσω την ουσία και το σκίτσο θα είναι μια ανούσια κραυγή, χωρίς βαθύτερο νόημα.

Πολιτική σάτιρα, χιούμορ ή πορτραίτα επαγγελματιών/δημόσιων προσώπων;

Είναι τρία διαφορετικά πράγματα, με διαφορετικό τρόπο δουλειάς. Η πολιτική σάτιρα είναι κυρίαρχο συστατικό ενός γελοιογράφου και τον χαρακτηρίζει.

Τα χιουμοριστικά σκιτσάκια είναι διασκεδαστικά και βγαίνουν στη στιγμή, αυθόρμητα και αβασάνιστα.

Οι καρικατούρες από την άλλη, είναι για μένα μια διαδικασία για να χαλαρώσω και να απολαύσω την διαδικασία της δημιουργίας. Τέλος, η ολοκλήρωση ενός πορτρέτου με μεγάλη έμφαση στη λεπτομέρεια απαιτεί πολύ περισσότερο χρόνο από τα δυο προηγούμενα.

Θα μπορούσα να πω πως η πολιτική γελοιογραφία είναι αυτό που κυρίως μου αρέσει να κάνω.

Φήμη ή λεφτά;

Φήμη ή λεφτά? Ήσυχη συνείδηση, θα έλεγα. Αυτό θα διάλεγα… Αν κάνεις σωστά τη δουλειά σου, νιώθεις πλήρης και αυτό ανατροφοδοτεί την τέχνη σου, θα έρθουν και τα άλλα δύο.

Ποιο life quote σε οδηγεί στη ζωή;

“Να δημιουργείς. Είναι σαν να δίνεις μορφή στο πεπρωμένο σου.” Αλμπέρ Καμύ